Πόνος και χρόνιες ασθένειες.
(Πόνος και χρόνιες ασθένειες) Όσοι ασχολούμαστε με βαριά πάσχοντες χρόνιους ασθενείς και τραυματίες μπορούμε να φέρουμε στη σκέψη μας πολλούς από τους ασθενείς μας εκείνους που υπό το βάρος της εμπειρίας του πόνου λυγίζουν και σε στιγμές απελπισίας εγκαταλείπουν την προσπάθεια και παραδίδονται στη σκέψη του γρήγορου και ανώδυνου θανάτου. Βέβαια για τους περισσότερους αυτό είναι μια στιγμιαία αντίδραση στη δοκιμασία αλλά είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την ψυχολογία κάποιου που το νόσημα του τον βασανίζει με πόνους και τον τρομάζει ως προς την εξέλιξή του. Θυμάμαι ένα νέο άνθρωπο στη ΜΕΘ που μετά από μεγάλη ταλαιπωρία από μια κακοήθη χρόνια νόσο εκδήλωνε την επιθυμία για ένα ανώδυνο θάνατο για να το μετανιώσει αμέσως και να αισθανθεί ένοχος απέναντι στην οικογένειά του και το Θεό, ανακαλώντας με λυγμούς. Είναι εύκολο να αντιληφθεί ο καθένας μας από την προσωπική του εμπειρία ότι ο πόνος είναι μια από τις πιο τρομακτικές πλευρές της ασθένειας και του τραυματισμού.
Πριν ακόμη εμφανιστεί πόνος, οι ασθενείς ανησυχούν σχετικά με την πιθανότητα να υποφέρουν, μελλοντικά. Ασθενείς που μαθαίνουν ότι πάσχουν από καρκίνο, πολύ συχνά, σκέφτονται αμέσως ότι θα βιώσουν μελλοντικά έντονο, αβάσταχτο πόνο που θα τους εξουθενώσει και δε θα μπορεί ενδεχομένως με κανένα τρόπο να ελεγχθεί. Αισθάνονται παγιδευμένοι και αβοήθητοι στα δίχτυα ενός ανεξέλεγκτου κινδύνου που τους απειλεί. Από εμπειρίες γνωστών τους αλλά και από το φόβο του αγνώστου οδηγούνται πολλές φορές στον πανικό. Ίσως μάλιστα να μην έχουν και άδικο, γιατί παρά την πρόοδο της επιστήμης και στο θέμα της ανακούφισης του πόνου, υπάρχουν περιπτώσεις που ασθενείς τον βιώνουν βασανιστικό και αμείωτο για εβδομάδες ακόμη και μήνες.
Πόνος και χρόνιες ασθένειες. Ο ρόλος των θετικών και αρνητικών συναισθημάτων.
Ο πόνος πάντως είναι κάτι που το αισθάνεται κάποιος εντελώς υποκειμενικά. Το κατώφλι πάνω από το οποίο αντιλαμβάνεται κάποιος τον πόνο ποικίλει ανάλογα με την προσωπικότητα, το φόβο και τα συναισθήματά του. Αρνητικά συναισθήματα έχουν την τάση να εντείνουν τον πόνο, ενώ τα θετικά να τον μειώνουν, ακόμη και στις περιπτώσεις πολύ σοβαρών περιπτώσεων (Ulmer, J.F. 1997. An explanatory study of pain, coping and depressed mood following burn injury. Journal of Pain and Symptom Management, 13, 148-157). Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να βοηθηθεί αποκτώντας θετικές σκέψεις και συναισθήματα.
Έχω γνωρίσει πολλούς ασθενείς που αν και λόγω σοβαρότατων νόσων θα έπρεπε σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα να είναι δυσλειτουργικοί λόγω των ισχυρών πόνων τους, διαψεύδουν τα δεδομένα αυτά γιατί έχοντας συμφιλιωθεί με τη νέα τους κατάσταση και τον πόνο που αυτή συνεπάγεται, προσπάθησαν με τη σκέψη και τη θετική τους διάθεση να τον υπερνικήσουν. Και τα κατάφεραν. Είναι δεδομένο ότι η υπομονή που αντλούν ασθενείς από την πίστη τους στο Θεό, την αγάπη τους στην οικογένεια και την αισιοδοξία που συνδέεται με την ελπίδα της βελτίωσης τους, βοηθούν να αντιμετωπίσουν τη δυσάρεστη εμπειρία του έντονου και μακροχρόνιου πόνου.
Πόνος και χρόνιες ασθένειες. Ψυχολογικοί παράγοντες επηρεάζουν τη θεραπεία και την αποτελεσματικότητα σε μια χρόνια ασθένεια.
Οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τόσο τη δυσάρεστη αίσθηση από τη θεραπεία για ένα όγκο, όσο και την αποτελεσματικότητά της. Είναι γνωστό ότι μια μεγάλη ομάδα χημειοθεραπευτικών φαρμάκων προκαλεί παρενέργειες όπως η ναυτία, ο έμετος, η ζάλη και η αδυναμία. Είναι παρενέργειες που πραγματικά κουράζουν και ταλαιπωρούν τον ασθενή μέχρι και του σημείου της εξουθενώσεως. Και αυτές οι παρενέργειες γίνονται ακόμη πιο πιεστικές όταν η διάρκειά τους παρατείνεται για εβδομάδες ή και μήνες, ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της αγωγής. Οι ψυχολογικοί και συναισθηματικοί παράγοντες μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ένταση αυτών των ανεπιθύμητων ενεργειών. Μετά από μερικούς κύκλους θεραπείας ο ασθενής έχοντας τη σχετική εμπειρία μπορεί να τις περιμένει πολύ πριν αρχίσουν τα συμπτώματα και την ένταση των ανεπιθύμητων ενεργειών. Οι προσδοκίες του μπορούν να επηρεάσουν την έναρξη της ναυτίας και του εμέτου.
Όπως διαπιστώθηκε σε μια μελέτη, ποσοστό 33% των ασθενών που υποβάλλονταν σε αγωγή με χημειοθεραπεία ανέφεραν ότι είχαν προκαταβολική ναυτία και 11% ανέφεραν ότι είχαν προκαταβολικούς εμέτους (Van Komen, R.W., Redd, W.H. 1985. Personality factors associated with anticipatory nausea and vomiting in patients receiving cancer chemotherapy. Health Psychology, 4, 189-202). Όπως είχε περιγράψει στα κλασσικά πειράματά του ο Παβλόφ με την εξαρτημένη μάθηση, αυτά τα συμπτώματα αρχίζουν να εκδηλώνονται προτού καν χορηγηθούν τα φάρμακα, όπως, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της διαδρομής προς το νοσοκομείο ή κατά την είσοδο στο κτίριο του νοσοκομείου (Montgomery, G.H., Tomoyasu, N., Bovjberg, D.H. et al. 1998. Patients’ pretreatment expectations of chemotherapy– related nausea are an independent predictor of anticipatory nausea. Annals of behavior Medicine, 20, 104-108).
Πόνος και χρόνιες ασθένειες. Η ψυχολογική προετοιμασία του ασθενή και η ουσιαστική επαφή με τον θεράποντα ιατρό του.
Η προετοιμασία του ασθενή με ψυχολογικές μεθόδους αλλά και με τη θερμή έξω από τα τυπικά επαφή με τον θεράποντα ιατρό του, τη βοήθεια από την οικογένειά του και το φιλικό και επαγγελματικό περιβάλλον του μπορούν να ελαττώσουν την προκαταβολική ναυτία και τον έμετο . Η θεραπεία δεν πρέπει να εξαντλείται σε επίπεδο μόνο βιολογικής προσέγγισης αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει και την ανάλογη ψυχική προσέγγιση και στήριξη που απαιτεί αρχές, εκπαίδευση και καλλιέργεια του ιατρού και υποδομές του συστήματος υγείας. Επειδή δυστυχώς οι δομές υγείας πάσχουν σημαντικά στον τόπο μας, μεγάλο βάρος δίνεται στην ανθρώπινη επαφή. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι όσο λειτουργεί η οικογένεια, η φιλία, η πίστη, τόσο ο πόνος γίνεται ένα γεγονός ευκολότερα διαχειρίσιμο. Είναι πολύ σημαντικό νομίζω να γυρίσουμε στις παραδοσιακές δομές που μας κράτησαν όρθιους αιώνες τώρα σε δύσκολες συνθήκες. Η ανθρώπινη και ζεστή ιατρική παρουσία σε συνδυασμό με την οικογενειακή θαλπωρή και την ουσιαστική παρουσία των φίλων απαλύνει πολύ τον πόνο και βοηθά την καλύτερη έκβαση της νόσου. Τόσο σε διάρκεια, όσο και σε ποιότητα ζωής.