Άγχος και θεραπείες χρόνιων νόσων.
(Άγχος και θεραπείες χρόνιων νόσων) Κάτι που πολλές φορές διαφεύγει λόγω εξοικείωσης σε όσους ασχολούνται με τα θέματα της υγείας ως επαγγελματίες στο χώρο, είναι οι επιπτώσεις που έχουν στον ασθενή οι θεραπευτικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της νόσου του. Οι διάφορες θεραπείες που εφαρμόζονται μολονότι έχουν σαφώς σκοπό να βοηθήσουν τον ασθενή και να παρέμβουν θετικά στη φυσική πορεία της νόσου ή του τραυματισμού του, συχνότατα του προκαλούν εντονότατο στρες. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη θεραπεία του καρκίνου. Η βασική θεραπεία ενός καρκίνου κατά κανόνα είναι η χειρουργική επέμβαση. Με αυτή αφαιρείται ο όγκος και κατά συνέπεια με το χειρουργείο μειώνεται ριζικά το φορτίο των παθολογικών κυττάρων που απειλούν την υγεία και τη ζωή του.
Με την ιστολογική εξέταση που ακολουθεί τη χειρουργική θεραπεία και με τη βοήθεια και άλλων συμπληρωματικών εξετάσεων μπορεί κανείς να υποθέσει την πιθανότητα να έχουν παραμείνει κάποια αόρατα ή και εντοπισμένα υπολείμματα της νόσου με τη μορφή μεταστάσεων. Στην περίπτωση που η πιθανότητα είναι υψηλή θα πρέπει να γίνει συμπληρωματική θεραπεία μέσω χημειοθεραπείας ή/και ακτινοβολιών. Οι θεραπείες αυτές και χρονοβόρες είναι και δυσάρεστες και σε μερικές περιπτώσεις οι παρενέργειές τους είναι ανυπόφορες.
Άγχος και θεραπείες χρόνιων νόσων: η χημειοθεραπεία.
Η χημειοθεραπεία είναι η χορήγηση ειδικών φαρμακευτικών ουσιών που καταστρέφουν τα κακοήθη κύτταρα. Η φιλοσοφία της χορήγησής τους είναι ότι σκοτώνουν κύτταρα που πολλαπλασιάζονται γρήγορα και άρα αφού τα καρκινικά κύτταρα έχουν αυτή την ιδιότητα είναι ο κύριος στόχος αυτών των φαρμάκων. Όμως επειδή υπάρχουν και άλλα κύτταρα, υγιή, που πολλαπλασιάζονται γρήγορα υπάρχουν πολλές παρενέργειες. Οι πιο συχνές από αυτές είναι η ναυτία, ο έμετος, η απώλεια τριχών από το κεφάλι, η εμφάνιση στοματίτιδας, διαρροιών, αδυναμίας και καταβολής, διαταραχών του δέρματος, πυρετού και ρίγους. Η ακτινοθεραπεία που αφορά καταστροφή κυττάρων μέσω ακτινοβολίας προκαλεί ναυτία, έμετο και έντονη αδυναμία.
Άγχος και θεραπείες χρόνιων νόσων:η ακτινοθεραπεία.
Εκτός όμως από τις σοβαρές σωματικές διαταραχές, οι θεραπείες αυτές προκαλούν πολύ έντονη ψυχική επιβάρυνση. Για παράδειγμα η ακτινοθεραπεία ουσιαστικά απαιτεί καθημερινή παρουσία του ασθενή στο ακτινοθεραπευτικό τμήμα και αυτό για αρκετές εβδομάδες. Η διαδικασία αφορά παραμονή σε ένα μεγάλο και απρόσωπο μηχάνημα εκπομπής ακτινοβολίας, όπου ο ασθενής τοποθετείται πάνω σε ένα τραπέζι, φορώντας μερικές φορές κάποια κάλυψη και απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο μέσω μολυβένιων θυρών.
Η μόνη ανατροφοδότηση που λαμβάνει είναι ένας ήχος ή βόμβος που εκπέμπει το μηχάνημα ή μερικές φορές ανάλογα και με το μοντέλο του δεν ακούει τίποτε. Όλη την ώρα της θεραπείας ο ασθενής πρέπει να παραμένει ακίνητος ενώ το μηχάνημα εκπέμπει ακτινοβολία σε συγκεκριμένο σημείο του σώματος. Ο ασθενής έχει ενημερωθεί ότι μαζί με τα κακοήθη κύτταρα θα καταστραφούν και φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού. Έτσι η αίσθηση που δημιουργείται είναι ότι βρίσκεται υπό την επίδραση ενός αόρατου ραδιενεργού κινδύνου.
Άγχος και θεραπείες χρόνιων νόσων:η επειδέινωση ενός ασθενούς που νοσηλεύεται δίπλα σε ένα άλλον με την ίδια νόσο.
Μια άλλη πολύ δυσάρεστη κατάσταση που μπορεί να βιώσει ένας τέτοιος ασθενής είναι η πιθανότητα να είναι παρών στην επιδείνωση ενός ασθενούς με παρόμοια με τα δικά του προβλήματα που νοσηλεύεται δίπλα του, από σημαντική κλινική επιβάρυνση, ανακοπή ή ανάγκη διασωλήνωσης λόγω ξαφνικής επιδείνωσης ως ακόμη και θάνατο. Έχω δυστυχώς πολλές φορές είτε στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας είτε σε κοινό νοσηλευτικό θάλαμο επιχειρήσει να επαναφέρω με τους συνεργάτες μου κάποιον ασθενή μετά ανακοπή, την ίδια στιγμή που δίπλα έντρομος παρακολουθεί κάποιος ομοιοπαθής ασθενής σε εγρήγορση.
Στην περίπτωση αυτή τοποθετείται παραπέτασμα μεταξύ τους αλλά επειδή όλα εξελίσσονται γρήγορα έχει τύχει κάποιος ασθενής να σκεπαστεί με την κουβέρτα του από φόβο ή να κλείσει τα μάτια προσποιούμενος ότι κοιμάται. Συχνά αν μπορεί βγαίνει βιαστικά από το δωμάτιο. Το σίγουρο είναι ότι όσο και αν αποφεύγει το γεγονός, τελικά αυτό καταρρακώνει την ψυχολογία του.
Η εξάρτησης ενός ασθενούς κατά τη διάρκεια της θεραπείας του από άλλους.Η προετοιμασία των ασθενών αν γνωρίζουν τι να αναμένουν.
Μια άλλη παράμετρος επιβάρυνσης της ψυχολογίας του ασθενούς αφορά την αίσθηση της έντονης εξάρτησης κατά τη διάρκεια της θεραπείας από άλλους, ιατρονοσηλευτικό και βοηθητικό προσωπικό, συγγενείς, κρατικές δομές και υπηρεσίες.
Είναι πολύ σημαντικό όπως δείχνουν πολλές μελέτες αλλά και η προσωπική εμπειρία όσων ασχολούνται με τα θέματα αυτά, ότι η αντιμετώπιση των ψυχολογικών και γνωστικών συνεπειών των επιθετικών θεραπειών μπορεί να κάνει ευκολότερη την προσαρμογή των ασθενών σε αυτές. Αν ένας ασθενής έχει στη διάθεσή του πληροφορίες σχετικά με το τι να αναμένει, είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει καλύτερα τη διαδικασία.
Για παράδειγμα οι γυναίκες που επισκέφθηκαν μια εξειδικευμένη κλινική για την αντιμετώπιση ασθενειών του μαστού προκειμένου να υποβληθούν σε συμπληρωματικές εξετάσεις για το πρόβλημά τους και ενημερώνονταν εκ των προτέρων για το τι επρόκειτο να συμβεί, εμφάνιζαν λιγότερο άγχος τόσο σε σχέση με την εξέταση όσο και σε σχέση με τα πιθανά ευρήματά της. Επίσης θεωρούσαν το πρόβλημα λιγότερο σοβαρό και ένιωθαν ότι είχαν μεγαλύτερο έλεγχο της κατάστασης σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν είχαν λάβει ανάλογες πληροφορίες (Michie, S., Rosebert,C., Heaverserdge, J., et. al. 1996. The effects of different kinds information on women attending an out-patient breast clinic. Psychology, Health & Medicine 1, 285-296).
Η μη-επαρκής εκπαίδευσση του ιατρικού προσωπικού για την ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών.
Παρά το γεγονός ότι έχει αποδειχθεί σαφέστατα η αξία των ψυχολογικών παρεμβάσεων στη μείωση του άγχους και της ταλαιπωρίας που προκαλούν οι ιατρικές διαδικασίες, υπάρχουν ακόμη πολλοί ασθενείς που δεν προετοιμάζονται επαρκώς. Ίσως ένας από τους βασικούς λόγους είναι η εκπαίδευση στις ιατρικές σχολές δε δίνει έμφαση στην προετοιμασία των μελλοντικών ιατρών με ευαισθησία και κατάλληλες δεξιότητες έτσι ώστε να ανταποκριθούν στις ιδιαιτερότητες αυτού του τομέα.
Παρά την επισήμανση αυτής της αδυναμίας των προγραμμάτων σπουδών δε φαίνεται σημαντική βελτίωσή τους σε αυτό το σημείο. Δίνεται περισσότερη έμφαση σε θέματα αμιγώς ιατρικά ενώ η ενασχόληση με τέτοια ζητήματα που άπτονται της ψυχολογίας του ασθενούς, αντιμετωπίζονται ως χρονοτριβή, σπατάλη χρόνου και ως «ελαφρά επιστήμη», που αφορά κυρίως τις κοινωνικές επιστήμες. Πιο σημαντικά θεωρούνται μια νέα φαρμακευτική αγωγή ή ένα καινούριο μηχάνημα. Ίσως τους ιατρούς απωθεί και ο χρόνος που θα πρέπει να αφιερώσουν στην επαφή με τον ασθενή και η προσέγγιση μαζί του. Είναι κάτι που είναι πολύ σημαντικό και θα πρέπει να δίνεται έμφαση σε αυτό γιατί βοηθά τους ασθενείς να κατανοούν καλύτερα τις ιατρικές οδηγίες, να εμφανίζουν λιγότερο άγχος και να νιώθουν μεγαλύτερη ικανοποίηση (Di Matteo M.R., Martin L.R., 2011, Εισαγωγή στην ψυχολογία της Υγείας, Αθήνα, Πεδίο).
